Hukuk

Elektronik Sözleşmenin Tanımı

Sözleşmenin her iki tarafının veya taraflardan birinin irade beyanının yazı, görüntü ses ve diğer verilerin sayısallaştırılması suretiyle meydana geldiği ve bu şekilde karşı tarafa iletildiği sözleşmeye elektronik sözleşme denir

Elektronik sözleşmeler, klasik usuldeki sözleşmeler gibi tarafların karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanları ile doğar. Elektronik sözleşmeleri klasik usuldeki sözleşmelerden ayıran en önemli nokta, elektronik sözleşmelerin elektronik bir biçimde akdedilmeleridir. Yoksa elektronik sözleşmelerdeki unsurlar klasik usuldeki sözleşmelerde yer alan unsurlardan farklı değildir. Elektronik sözleşmelerin hukuki niteliği ve konusu klasik usuldeki sözleşmelerle aynıdır.



Elektronik araçlarla yapılan başka bir deyişle elektronik posta yoluyla veya internet aracılığı ile web sayfaları üzerinden kurulan sözleşmeler, hazırlar arasında mı akdedilmiş olacak yoksa hazır olmayanlararasında mı akdedilmiş olacaktır? Bu sorunun cevabının belirlenmesi son derece önem taşımaktadır. Çünkü bir sözleşmenin hüküm ve sonuçlarını doğurmaya başladığı an ile sözleşmenin kurulduğu an, sözleşmenin hazırlar arasında veya hazır olmayanlar arasında yapılıp yapılmadığına göre tespit edilecektir

Hazırlar arasında bir sözleşmede icap yapıldığında bunun, muhatap tarafından derhal kabul edilmesi gerekir, aksi takdirde icabı yapan icabı ile bağlı kalmaz.

İcap, muhatap tarafından derhal kabul edilirse sözleşme kurulmuş olur. Hazırlar arası sözleşmelerde sözleşmenin kurulması ile sözleşmenin hüküm ve sonuçlarını doğurması aynı anda gerçekleşir.Hazır olmayanlar arasında yapılan sözleşmelerde ise icabı yapan, usulüne uygun şekilde ve zamanında gönderilen cevabın varmasını beklemesi gereken ana kadar icabıyla bağlıdır. Bu durum da sözleşme muhatabın kabul haberini gönderdiği andan itibaren hüküm ve sonuçlarını doğurmaya başlar. Kabul haberinin icapçıya vardığı anda da sözleşme kurulmuş sayılır.

 

Elektronik sözleşmelerin hazırlar arası bir sözleşme olup olmadığı noktasında değerlendirme yapılırken taraflar arasında kesintisiz bir iletişimin bulunup bulunmadığına yani tarafların irade beyanları arasına fasılaların girip girmediğine bakılmalıdır. Eğer tarafların irade beyanları arasına fasılalar giriyorsa bu sözleşmeler hazır olmayanlar
arası sözleşme olarak kabul edilmeli, aksi takdirde hazırlar arası sözleşme olarak kabul edilmelidir.

Elektronik sözleşmelerin ikinci özelliği, iltihaki sözleşme olmalarıdır. İltihaki sözleşmelerde taraflar sözleşmenin içeriği veya şartları üzerinde görüşüp tartışmazlar. Bu tür sözleşmelerde sözleşmenin içeriğinin ya tamamı ya da belirli bir kısmı daha önce taraflardan biri veya üçüncü bir şahısça belirlenmiştir. İltihaki sözleşmelerde, görüşme (müzakere) olmadığından sözleşmenin bir tarafı ya o sözleşmeyi kabul edecek ya da etmeyecektir . İşte taraflardan birisince önceden hazırlanmış ve karşı tarafça müzakere edilme imkânı olmadan kurulan sözleşmelere iltihaki sözleşmeler denir.


 

İş hayatında üreticiler aynı konuda farklı taraflarla sözleşmeler kurarlarken, her defasında sözleşmenin içeriğini tespit etmek için fazladan zaman ve emek harcamayı engellemek için standart sözleşmeler sunmaya başlamışlardır. Bu standart sözleşmeler genellikle matbu biçimde hazırlanmaktadır. İşte bu standart sözleşmelere genel işlem şartları denilmektedir.. Bu tip sözleşmelere en çok kamu tüzel kişilerinin objektif şartlarla arz ve ilan ettikleri hizmetlerde (EGO, İETT ve elektrik işletmelerinin verdikleri hizmetlerde), bankalar ve sigorta şirketleri ile yapılan sözleşmelerde rastlamak mümkündür. Genel işlem şartlarını içeren sözleşmeler iltihaki sözleşmelere çok benzerler. Hatta bunların nitelik itibariyle aynı sözleşme olduğu da söylenebilir. Genel işlem şartları gelecekte belirsiz sayıda kişilerle, belirsiz sayıda yapılacak sözleşmelere temel olmak amacıyla müteşebbisin tek başına veya diğer müteşebbislerle birlikte önceden hazırladığı genel ve soyut nitelikteki bir takım kurallar olarak da tanımlanabilir.

İltihaki sözleşmelere bakıldığında genel işlem şartlarına benzer

özellikler taşımalarına rağmen bu sözleşmelerde içeriğin hiçbir müzakereye açık olmadığı görülür. İltihaki sözleşmelerde taraflar, sözleşme içeriği ve şartları üzerinde hiçbir şekilde tartışamazlar. Sözleşmeye taraf olmayı isteyen kişinin iradesini kullanabileceği tek alan sözleşmeyi kabul etmesi veya reddetmesidir.

Tüm bu özelliklerden yola çıkarak elektronik sözleşmelerin iltihaki sözleşme örneklerinden biri olduğu söylenebilecektir. Web sayfası üzerinde şartları tespit edilmiş bir sözleşmeye taraf olmak isteyen kişiye serbest hareket edebileceği hiçbir alan bırakılmamışsa ve ancak satıcının açıklamış olduğu iradeye boyun eğmek suretiyle sözleşme
kurulabiliyorsa ortada bir iltihaki sözleşme vardır. Oysa alıcıya bir takım konularda (örneğin ödemenin kredi kartı ile veya nakit olarak yapılabilmesi konularında) karar verebilme hakkı tanınmışsa bu durumda ortada iltihaki bir sözleşme olmayacak, genel işlem şartları içeren bir sözleşmeye daha da yaklaşılmış bir durum söz konusu olacaktır

Elektronik sözleşmeler, mesafeli sözleşmedir

 4077 sayılı TKHK.m.9/A'nın birinci fıkrasında mesafeli sözleşmelerin tanımı yapılmıştır. Buna göre;"Mesafeli sözleşmeler, yazılı, görsel, telefon ve elektronik ortamda veya diğer iletişim araçları kullanılarak ve tüketicilerle karşı karşıya gelinmeksizin yapılan ve malın veya hizmetin tüketiciye anında veya sonra dan teslimi veya ifası kararlaştırılan sözleşmelerdir." Madde bağlamında elektronik sözleşmeler mesafeli sözleşme olarak kabul edilmiştir. Elektronik sözleşmelerde görsel yayın yoluyla satışa sunulan ürünler posta ve sair nakil araçları ile tüketiciye ulaştırılmaktadır. Bu rada yer alan sair nakil araçları kavramı ile genel bir çerçeve çizilmiş tir ve internet üzerinden yapılan satışlarda da mallar tüketicilere sair nakil araçları ile ulaştırılmaktadır. Elektronik sözleşmelerde satıcı firma ile tüketici, işlemin hiçbir aşamasında karşı karşıya gelmemektedir ve bu sözleşmelerde işyeri, fuar, panayır gibi satış mekânları dışında ve önceden mutabakat olmaksızın kurulurlar. Elektronik sözleşmeler işyeri, fuar, panayır gibi satış mekânları dışında kurulduğundan bu özellikleri ile kapıdan satışlara da yaklaşmaktadır.

Turan Şahin

.